به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، اعتیاد به مواد مخدر در ایران دیگر یک مسئله فردی یا صرفا درمانی نیست؛ بلکه به‌عنوان یک پدیده اجتماعی چندوجهی، تأثیرات مستقیمی بر نظم شهری، سلامت عمومی و اقتصاد خانواده‌ها گذاشته است. براساس آمارهای رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر، حدود دومیلیون‌و ۸۰۰ هزار نفر در کشور به نوعی از وابستگی مواد مخدر مبتلا هستند و نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر از آنان در وضعیت مصرف آشکار یا متجاهر به سر می‌برند.
ابعاد مسئله در تهران
تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین کلان‌شهر کشور، بیشترین حجم معتادان متجاهر را در خود جای داده است. داده‌های معاونت خدمات اجتماعی شهرداری تهران نشان می‌دهد بیش از ۲۰ هزار معتاد متجاهر به صورت پراکنده در مناطق مختلف شهر، به‌ویژه مناطق ۱۲، ۱۳، ۱۷ و ۱۹ حضور دارند. این رقم در مقایسه با سال ۱۳۹۷ حدود ۲۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد؛ افزایشی که رابطه مستقیمی با تورم، بیکاری، فقر و بحران‌های خانوادگی دارد.
چرخه بازگشت؛ ضعف در بازتوانی
با وجود اجرای طرح‌های مکرر «جمع‌آوری معتادان متجاهر»، آمار بازگشت به مصرف همچنان بالاست. براساس بررسی‌های انجام‌شده در دانشگاه علوم توان‌بخشی و رفاه اجتماعی، نرخ بازگشت معتادان به مصرف مجدد در کمتر از شش ماه پس از ترخیص، حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد است. کارشناسان معتقدند این رقم بالا نشان‌دهنده ضعف در بخش بازتوانی اجتماعی است؛ چراکه اغلب معتادان پس از ترخیص، فاقد شغل، حمایت خانوادگی و سرپناه مناسب هستند.
هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، خسارت سالانه ناشی از اعتیاد به اقتصاد کشور بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود؛ رقمی معادل بودجه سالانه چند وزارتخانه مهم. این هزینه‌ها شامل درمان، آسیب‌های شغلی، جرم‌های مرتبط و هزینه‌های انتظامی و قضائی است. همچنین طبق بررسی‌های سازمان بهزیستی، هر معتاد فعال در جامعه به طور میانگین سالانه بین پنج تا هشت میلیون تومان خسارت مستقیم به خانواده خود وارد می‌کند.
از رویکرد انتظامی تا نگاه اجتماعی
در سال‌های اخیر، نهادهای مختلف ازجمله شهرداری تهران، بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر، در حال بازنگری در سیاست‌های مربوط به معتادان هستند. کارشناسان بر این باورند که اعتیاد جرم نیست، بلکه بیماری اجتماعی است و باید با رویکرد توانمندسازی، آموزش مهارت و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار با آن مقابله کرد. به گفته دکتر مجتبی عبدی، جامعه‌شناس شهری: «جمع‌آوری معتادان اگر بدون برنامه بازتوانی باشد، تنها به جابه‌جایی مشکل منجر می‌شود. شهر نیاز به مراکز کوچک محلی برای درمان و اشتغال دارد، نه اردوگاه‌های بزرگ و موقت».
تجربه‌های جدید در شهرداری تهران
شهرداری تهران در دو سال اخیر، طرح‌هایی مانند کارگاه‌های مهارت‌آموزی برای بهبودیافتگان، مراکز گذری کاهش آسیب (DIC) و ایجاد پناهگاه‌های موقت با خدمات روان‌درمانی را در چند منطقه راه‌اندازی کرده است. طبق گزارش سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، میزان بازگشت به مصرف در میان شرکت‌کنندگان این طرح‌ها به کمتر از ۳۰ درصد کاهش یافته است. این آمار نشان می‌دهد که رویکرد انسانی و مشارکتی در مدیریت اعتیاد، اثرگذاری بیشتری از روش‌های صرفا انتظامی دارد.
راهکارهای پیشنهادی کارشناسان
1- ایجاد مراکز کوچک محلی بازتوانی به جای کمپ‌های بزرگ متمرکز
2- هم‌افزایی بین شهرداری، بهزیستی و بخش خصوصی برای اشتغال بهبودیافتگان
3- آموزش خانواده‌ها و کارفرمایان در پذیرش و حمایت از افراد بهبودیافته
4- استفاده از سامانه‌های هوشمند شهری برای پایش و ارائه خدمات به‌صورت هدفمند.
جمع‌بندی
تا زمانی که رویکردها از «جمع‌آوری» به «بازگرداندن» تغییر نکند، این بحران ادامه خواهد داشت. اعتیاد در تهران دیگر تنها چهره‌ای در زیر پل‌ها ندارد؛ بلکه سایه‌ای است بر پیکره اجتماعی شهر. معتادان، بخشی از جامعه‌اند و حل مسئله آنها نه با حذف، بلکه با بازسازی اجتماعی و بازگرداندن امید ممکن است.
نظر شما